Sarah Bernhardt

Sarah Bernhardt - Félix Nadar

In maart van dit jaar las ik een boek van Susan Smit, met als titel 'De eerste vrouw'. Een mooi boek over het levensverhaal van Geraldine Farrar (prima Donna in de opera, vandaar de titel) en Lou Tellegen. Twee mensen die niet bij elkaar pasten, maar toch zo tot elkaar aangetrokken waren. Mooi om te lezen over het tijdsbeeld, de veranderingen van de stille film naar de gesproken film en natuurlijk de film met muziek. Er kwamen ook andere beroemdheden in het boek voor: Enrico Caruso (die ik ken omdat mijn vader zijn muziek veel draaide) en Sarah Bernardt. Ik las, dat Sarah memoires geschreven heeft en dus ging ik op zoek.


Ik kwam maar weinig tegen over deze legendarische Franse actrice van Nederlandse komaf op de website van de Groningse Bibliotheek. Ik kwam een stripboek tegen van Lucky Luck. Toen ik deze las, kwam die me zwaar bekend voor, deze had ik in mijn jeugd gelezen. Er bestaat ook een filmpje van, die tegenwoordig op Youtube staat (klik maar op het plaatje als je het zou willen zien).

En ze hadden twee gedenkschriften boeken van haar. Wat bijzonder, dat je uit de bieb gewoon oude boeken kan lenen uit 1912. Wat schrijft Sarah leuk, als of ze het echt aan je verteld, al heeft ze het hier en daar vast wat overdreven. Ze schreef natuurlijk in het Frans en is het vertaald in het Nederlands, maar het Nederlands uit die tijd had wel wat 💕.

Het eerste boekje gaat over haar jeugd, Sarah werd geboren te Parijs op 22 oktober 1844. Ze was een buitenechtelijke dochter van de Nederlandse Julie Bernardt en een vader van onbekende nationaliteit. Ze kende hem wel, want in haar memoires komt hij de eerste jaren voor, tot hij overlijdt. Ze gaat naar kostschool bij de nonnen, al was ze Joodse ze was katholiek gedoopt op haar elfde.  Ze vertelt o.a over haar driftbuien, haar eerste toneel ervaringen en dat ze non had willen worden. 

Op haar 20e kreeg ze haar zoon Maurice Bernhardt (1864-1928), hij zou haar enigste kind blijven. Hij werd geboren uit haar relatie met Charles-Joseph Eugène Henri Georges Lamoral de Lingne (1837-1914), zoon van de 8e prins de Ligne. Hij wil haar trouwen, maar zij wilde actrice blijven. Maurice werd geen acteur maar werkte het grootste deel van zijn leven als manager en agent voor diverse theaters en toneelspelers, inclusief zijn moeder.

In de Frans - Duitse oorlog hielp Sarah soldaten op te vangen en te verzorgen. Het grijpt haar aan, dat de jonge mannen overlijden of vreselijk lijden onder hun verwondingen. Haar herinneringen aan die tijd vond ik aangrijpend om te lezen en ook als ze daarna gaat reizen is dit een hachelijke onderneming. Wat een sterke vrouw moet zij geweest zijn en tevens was ze voor die tijd al heel geëmancipeerd.  

Het tweede boekje van haar gedenkschriften maakte ze een reis naar Denemarken. In Denemarken beledigd ze een Duitse militair hoog in rang en veroorzaakt zowat weer een oorlog. Later reist ze naar Engeland om daar optredens te doen. Bij één van die optredens zou de Britse schrijver Oscar Wilde in Londen lelies aan haar voeten hebben geworpen en haar 'The Divine Sarah' (De Goddelijke Sarah) hebben genoemd. Het geen altijd haar bijnaam bleef. Sarah wordt zwart gemaakt in de kranten, als ze terug komt uit Engeland en dit komt mede door een actrice Marie. Furieus is Sarah en breekt de hele boel af in het huis van Marie. Dit is niet gunstig voor haar carrière, niemand wil meer in Frankrijk met haar meer werken of aannemen en zo ontstond in 1880 haar verovering van het internationale toneel. Ze richtte haar eigen gezelschap op, waarmee ze tot 1922 over de hele wereld optrad. 

Op een gegeven moment gaat ze op een lange reis van 7 maanden naar Amerika. Ze beleefd er van alles. Het bizarre van een dode walvis die haar achterna reist (die man probeert een slaatje te slaan uit haar beroemdheid), met de trein door de diverse staten. Het hoog water in New Orleans, waar de aller armsten hun huisje zien verdwijnen onder het water en in de hotels krioelt het van de torren en kakkerlakken. Nouja, te veel om op te noemen. Haar thuisreis geeft kippenvel. De Fransen zijn maar wat blij, dat ze weer terug is. En daar houdt het boek helaas op. 

Er bestaan vast meer gedenkschriften, maar of die vertaald zijn weet ik niet. In één van de twee boeken die ik van haar hand gelezen heb, verteld ze ook dat ze beeldhouwster werd en een paar kunstwerken maakte. 

Ze werd geboren 5 jaar na de uitvinding van de fotografie en werd de meest gefotografeerde vrouw ter wereld in die tijd. Ze poseerde voor de bekendste kunstenaars, zoals de schilder Victor Clairin en Louise Abbéma (die beiden ook haar minnaars waren), de fotograaf Félix Nadar en de Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha (zie afbeelding). Haar foto's, de souvenirs waar ze op stond, ansichtkaarten, in reclame voor ontelbare producten (van LU biscuit tot likeur) op posters van haar eigen toneelvoorstellingen en vanaf 1900 ook in de film. Ze was een pionier in het gebruik van media. 

Dat ze een beroemde ster was, bewijst haar uitvaart in maart 1923. Ze ligt natuurlijk op de begraafplaats waar menig beroemdheid ligt: Cimetière du Père Lachaise. Al was dat toen niet zo vanzelfsprekend. Toen de begraafplaats in 1801 opende was het geen succes. Voorname mensen zagen het niet zitten om zich buiten de stadsmuren en in een arme en volkse buurt te laten begraven. Om de begraafplaats meer prestige te geven werden in 1817 de resten van enkele beroemdheden overgebracht bijvoorbeeld Molière en La Fontaine. De gegoede burgerij van Parijs liet in de jaren die volgenden menig grafmonument op het terrein verrijzen. De begraafplaats werd vijfmaal vergroot en bereikte in 1850 de huidige oppervlakte en sinds 1860 ligt het niet meer buiten Parijs, maar erin. Tegenwoordig telt de begraafplaats 69.000 grafzerken en er staan 5300 bomen. Sinds de jaren '50 van de vorige eeuw is het terrein helemaal vol, zodat er alleen maar een nieuw grafmonument kan komen als een bestaande grafconcessie vervalt. De concessies worden toegekend voor 10, 30 of 50 jaar of zijn eeuwigdurend. Veel graven van bekenden personen worden door bewonderaars onderhouden. De zowat 30.000 grafmonumenten hebben de status van historisch monument. En misschien een leuk detail, Oscar Wilde ligt hier ook. Hoever zou hij van Sarah afliggen? Persoonlijk heb ik al een lange wens om ooit deze begraafplaats te bezoeken. Sowieso vanwege Edith Piaf. Verder liggen er: Jim Morrison, Maria Callas, het prachtige graf monument van Frèdéric Chopin, Yves Montand, Alexandre Collonna-Walewski (zoon van Napoleon I) en Maria Walewska (maîtresse van Napoleon I) Nouja, er liggen er te veel om op te noemen. En tot mijn verbazing ligt er ook een Nederlander begraven namelijk Karel Appel.

In 1906 werd er een grote pioenroos vernoemd naar Sarah Bernhardt. Deze werd op de markt gebracht door Victor Lemoine. Het is een prachtige roos, maar ook een lastige en onberekenbare lastig te telen pioen.  😃 Als je daarvan het filmpje wilt zien? Klik op de roos.

Er bestaat ook een film over haar leven, die gemaakt is in 1976. The Incredible Sarah

Bronnen: 

Haar gedenkschriften (bibliotheek)

wikipedia

Trouw 

Youtube
www.kleurrijkeverhalen.nl