Made in Stad

De tentoonstelling loopt nog t/m 20 november 2016. Eerst maar uitleg over de titel, vooral voor de mensen uit de rest van Nederland ;-). In de provincie Groningen is de stad Groningen simpelweg 'Stad' dus vandaar het woord 'Stad' in de titel van de tentoonstelling. 'Made in' staat voor de 5 Groninger merken, die hun bedrijven in de stad zijn begonnen of nog steeds in de stad zitten. 

De 5 bedrijven zijn: Hooghoudt, Fongers, Tiktak, Niemeijer en Polak. Tevens gaat de tentoonstelling over reclame. Deze 5 bedrijven waren niet alleen belangrijk voor de stad, maar verkochten hun producten in heel Nederland. Ze waren ook internationaal actief.

In de reclame kwamen de stijlen Jugendstil en Art Deco in de begin jaren voor en deze stijl waren ook belangrijk voor de artistieke wereld. Je zag het ook terug op architectuur en stedenbouw.

 

Een oude nagemaakte reclamezuil met 

reclameposters erop.

In de jaren 1880-1920 wordt er slechts op kleine schaal reclame gemaakt. De nadruk ligt daarbij vooral op de kwaliteit van de producten. Reclame bestaat in die tijd vooral uit zelfgemaakte affiches.

De affiches zoals ze in menig café of andere horeca

hing, waar Hooghoudt geschonken werd.

Veel herkenning hierbij ook, bij de oudere Groningers.

Hooghoudt:

In een keldertje in de  Oosterstraat krijgen in 1888 Grietje en Hero Jan Hooghoudt een bijzonder idee. Het is de start van een grote en mooie onderneming die nog steeds bestaat. Dicht bij de Oosterstraat staat op het studentenhuis aan de Grote Markt al heel lang het logo van Hooghoudt. Dit was al op het oude gebouw.

In 1968 is Hooghoudt de eerste distilleerderij in Nederland die een televisiereclame heeft. Zie link: http://www.hooghoudt.nl/nieuws/eerste-tv-reclame

Als Hooghoudt 100 jaar bestaat krijgen ze een eigen straat. Ze zijn steeds binnen de Groninger Gemeentegrens gevestigd geweest. In 1988 ontvangt Hooghoudt het predicaat Koninklijk.

Grote zaal in het Noordelijk Scheepvaartmuseum

Net na de Eerste Wereldoorlog kwamen in Nederland de eerste grote verzamelacties, zij waren geïnspireerd op Duits voorbeeld. Het stimuleerde de consument om meer te kopen van een merk of een product, net zoals dat nu nog steeds gebeurd. Denk hierbij bijv. aan Albert Heijn. In meerdere vitrines laat het museum diverse spaaracties zien. Er ligt bijvoorbeeld een spaaractie uit 1920; een vlaggen spaaralbum. Waarin vlaggen uit alle landen uit de wereld verzameld konden worden.

Tiktak-tegeltableau uit 1920.

Het tableau is gemaakt ter gelegenheid van het 

50 jarig bestaan van Tiktak. De fabriek was tot 1984

gevestigd aan het Damsterdiep. 

Tiktak is één van de grotere koffie- en thee fabrikanten van Nederland. In 1870 begonnen door Klaas Tiktak aan het Damsterdiep in groningen. Het bedrijf is 4 generaties lang in de familie gebleven en is in de jaren ‘90 verkocht aan een Italiaans multinational (Sagafredo). Tiktak wordt beschouwd als een voorloper op het gebied van reclame, publiciteit en marketing. Hun blikken met afbeeldingen waren zeer gewilde verzamelobjecten. Vanaf 1924 kon je sparen voor Tiktak-albums en kon je plaatjes sparen en plakken. In 1935 gaven ze een grammofoonplaat uit met daarop het “Tiktak lied”. Vanaf de jaren dertig ontwikkelde zich een nieuw fenomeen het cadeaustelsel. Bijna alle koffiebranders deden hieraan mee en DE is hier nog steeds het bekendst mee. Welke moeder of oma spaarde dat nou niet. Tegen inlevering van punten en eventuele bijbetaling kon en kun je allerlei artikelen krijgen.

Tegeltableau Theodorus Niemeijer.

Niemeijer:

Meindert Niemeijer begon in 1819 zijn bedrijf met koloniale goederen. Niemeijer is nog steeds een grote werkgever en er werken wel 300 man in Groningen. Alleen heet het tegenwoordig ‘The Britisch American Tobacco’. Bij het 150 jaar bestaan kreeg Niemeijer het predikaat ‘Koninklijk’. Tot 1990 bleef Niemeijer zelfstandig en ging daarna op in de Rothmans Groep in in 1999 in BAT. Omdat ze internationaal werden, veranderen ze de ‘ij’ in ‘y’.

Een reclame van Ster Tabak, van fabrikant Niemeijer. 

Geeft echt het tijdsbeeld van toen weer. 

Iets wat ons nu doet verbazen. 

(klik op het plaatje voor het filmpje).

Van 1978 tot 1 januari 2011 zat Niemeijer ook in dit museum; namelijk het Niemeijer Tabaksmuseum. Niemeijer en of BAT besloot hiertoe, omdat een museale presentatie van het gebruik van middelen die slecht zijn voor de gezondheid, niet meer paste in het beleid van het bedrijf.

Voor zover ik het heb kunnen achterhalen is Niemeijer

gestopt met koffie en thee in de jaren '60 van de 

vorige eeuw.

Niemeijer kende ook koffie en thee en die produceerde zij, nadat de depressie de productie van sigaretten drukte in de jaren ‘30 van de vorige eeuw. In de oorlog weten ze goed te blijven draaien met surrogaat koffie en thee.

Ranja & Rojo

Polak:

Aan de wand hangen posters van Ranja, dit werd uitgegeven door Polak en daar begonnen ze in 1921 mee. Iets dat begon als drank voor geheelonthouders. Pas na de Tweede Wereld Oorlog werd Ranja echt onder kinderen onder de aandacht gebracht. Op deze posters (hier boven) is de marketing nog op de volwassenen ingezet.

Ranja glas

De naam ‘Ranja’ werd zo bekend, dat het in de volksmond de benaming voor aanmaak limonade werd. En men vergat, dat het echt een merk is.

Oorspronkelijk kwam het uit Groningen uit de CP fabriek van David Polak aan de Petrus Campersingel.

CP staat voor Calmer Polak, die in 1866 zich vestigd in Groningen om te handelen in ‘koloniale waren’ en er likeuren te stoken. David is zijn zoon. Ranja dankt haar naam aan de geperste sinaasappels. David laat op zijn 60-ste de directie over aan een eveneens Joodse man. Polak legt voor hij emigreert naar Amerika, zijn functie neer. En zo overleefd hij de oorlog. De man die de directeur van de fabriek was geworden komt met bijna zijn hele familie om in Auschwitz. In de oorlog heeft de fabriek een Duitse ‘bewindvoerder’. Na de bevrijding herstelt het bedrijf zich en wordt Ranja geproduceerd in maar liefst 9 smaken, de zusjes van Ranja namelijk Rojo. In de jaren ‘80 houdt de productie op. Sinds vorig jaar is Ranja weer te koop als merk.

Naar aanleiding van de Gouden Plaat

een speciale uitgave van Ranja. 

(klik op de foto voor het liedje)

"Sophietje" (zij dronk Ranja met een rietje), de zanger Johnny Lion, zong over zijn vriendin Sophie in 1965. Toen hij 100.000 platen had verkocht en de Gouden Plaat had ontvangen heeft Ranja speciaal dit flesje uitgebracht.

Gang Fongers:
Een fiets was in de 19e eeuw een luxe product. Het kostte minimaal 200 gulden en dat was ruimschoots meer, dan het jaarsalaris van een arbeider. De fabriek van Fongers stond aan de Heereweg in Groningen.

Foto uit circa 1920.

Twee Indonesische jongetjes met affiche 

'Soldaat in Indië' van Fongers fietsen.

Vanaf 1909 levert Fongers de fietsen aan het leger in Nederlands Indië. En als er iets is overgebleven in Indonesië van het koloniaal verleden is het wel hun liefde voor Nederlandse fietsen. Er is zoveel vraag naar, dat er vervalste Fongers-fietsen overal opduiken.

Vanaf 1920 neemt de welvaartsgroei toe en bezat ongeveer 1 op de 6 Nederlanders een fiets. De fiets wordt een massaproduct.

De fietsen zoals ze gemaakt werden bij Fongers.

Fongers had beroemde klanten. Om enkele te noemen: Edsel Ford kocht in 1929 vier Fongers fietsen, toen hij in Groningen op bezoek was. En voor de Nederlandse markt heeft het Koninklijke Huis veel voor Fongers betekent. In de jaren ‘20 rijdt Wilhelmina op een Fongers en voor Juliana zou Fongers tot in de jaren ‘60 haar huismerk zijn. Ook Beatrix en Margriet werden tot in de jaren ‘80 op Fongers fietsen gefotografeerd.

In de jaren ‘60 neemt Batavus de merknaam Fongers over en wordt het als submerk door Batavus gebruikt tot medio jaren ‘80. Daarna is nog een paar keer de merknaam Fongers verkocht en na 2012 is die vooralsnog van de markt verdwenen.

Kelder:

Wie kent deze reclame niet? :-)

Dit schattige jongetje kreeg al snel de 

bijnaam 'Petje Pietamientje'

(reclame is te zien als je op de foto klikt)

De jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw zijn de jaren van de Jup en de lifestyle. Er is in reclame steeds meer ruimte voor humor denk hierbij aan de reclame van Cora van Mora en Petje Pitamientje. In de 21e eeuw komt de reclame via steeds meer kanalen naar ons toe. Vroeger duurde reclame lang en tegenwoordig steeds korter.

Ook voor mij één en al herkenning,

diverse radio's die bij familie heeft gestaan

of er in ieder geval op lijken :-).

De radio’s die hier staan komen uit de jaren ‘50 en ‘60

In 1919 is in Nederland de eerste officiële radio-uitzending en komt de eerste omroepzender in de lucht in Den Haag. Reclame is niet toegestaan, maar er is wel sprake van sluikreclame zoals een vergoeding voor het leveren van producten aan een kookrubriek. In de Verenigde Staten worden in de jaren '20 al radiocommercials uitgezonden. In Nederland is dit pas in de jaren '60 wettelijk toegestaan. In 1965 wordt de STER (Stichting tot Uitzending van Reclame) opgericht. In 1967 wordt de eerste reclame op tv uitgezonden en een jaar later de radio reclame.  

Koffiebonen.

(klik voor het liedje van Rita Corita op de foto)

"Kopje Koffie" van Rita Corita was officeel geen reclamespotjes. maar stond voor veel mensen synoniem met de Tiktakshows.Bij Tiktak kon je namelijk punten sparen voor hun speciale Tiktakshows van 1949-1970. Die waren toegankelijk met 120 Tiktakpunten. Hier moest je dan wel eerst 60 pakken koffie voor kopen of gedronken hebben.

KLM-huisjes met de inhoud van Hooghoudt jenever.

KLM-huisjes

De KLM huisjes zijn cadeautjes om aan reizigers aan boord van KLM-vluchten kado te doen. Het zijn ware collectors items en zijn nog steeds verkrijgbaar. In deze flesjes  zit Hooghoudt Jenever tegenwoordig zit er Bols jenever in.

In feite zijn het flesjes met kurken erop. Luchtvaartmaatschappijen mochten eigenlijk geen kadootjes geven, maar KLM liet Delfts Blauwe huisjes maken en als de concurrenten dan klaagden, dan zei KLM “Mogen we zelf beslissen hoe we de drank serveren aan onze klanten?” Er stond nergens in de wet dat drank in glazen moest. Er bestaan net zoveel huisjes als dat KLM in jaren bestaat. Elk jaar op de verjaardag van KLM (7 oktober) wordt er een nieuw huisje uitgegeven. Er bestaan ook huisjes die leeg zijn. Ze werden gemaakt in Taiwan en tegenwoordig in Gouda.

Blikken waren vroeger ook echte collectors items.

Reclame kan niet bestaan zonder een product te promoten. Denk hierbij aan mooi versierde pakken en bewaarblikken of limited edition. Op dit podium staan de producten van grondstof tot eindproduct.

Bronnen: Hooghoudt, Fongers, Tiktak, KLM,

wikipedia betreffende Niemeijer,

de verhalen van Groningen

en het Noordelijk Scheepvaartmuseum